Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε στίχους του Ομήρου από την ‘Ιλιάδα’ με αναφορά στο θέμα του τίτλου μας. Δυστυχώς, είναι ένα θέμα πάντοτε επίκαιρο, λαμβάνον ιδιάζουσες διαστάσεις στην σύγχρονη εποχή.
Ομήρου Ιλιάς, Ραψωδία Ι, Στίχοι 63-64
Αρχαίο κείμενο: “αφρήτωρ αθέμιστος ανέστιος εστιν εκείνος ός πολέμου έραται επιδημίου οκρυόεντος”
Απόδοση: “Αφρήτωρ, αθέμιστος κι ανέστιος εκείνος είναι πού τόν επιδήμιο πόλεμον ερωτεύεται τόν άγριον”
Αυτός ο οποίος έχει έρωτα γιά τόν επιδήμιον πόλεμον είναι αφρήτωρ, αθέμιστος καί ανέστιος! Ο πόλεμος (εξαιρουμένου του αμυντικού ή ένεκα δικαίου-αξιοπρεπείας) θεωρείται ‘παραφροσύνη’ για τον Όμηρο. Ο δε εμφύλιος πόλεμος θεωρείται ακόμη μεγαλύτερη αρρώστια. Ας δούμε πριν αναλύσουμε τι σημαίνουν οι λέξεις που χρησιμοποιεί:
α) αφρήτωρ = αυτός ο οποίος δέν έχει φρήτρα, γενιά. Ίσως έχει καί τήν έννοια τού μιγά, τού ‘μπάσταρδου’.
β) αθέμιστος = ο άνομος, αυτός ο οποίος δέν ζεί βάσει τών Θεσμών.
γ) ανέστιος = αυτός που δέν έχει εστίαν, σπιτικόν. Ο φτωχός καί εξαθλιωμένος, θά μπορούσαμε νά πούμε.
δ) επιδήμιος = στόν ίδιο δήμο, μτφ. ‘εμφύλιος’
Εκ των ως άνω αποκαλύπτεται αβίαστα πως όποιος καλεί σέ εμφύλια διαμάχη τόν λαό προέρχεται είτε από διαλυμένες ή προβληματικές οικογένειες, είτε δέν κατάγεται από ‘καλή γενιά’, είτε είναι παράνομος μέ τήν έννοια τής μή τηρήσεως τών Θεσμών, είτε είναι φτωχός καί εξαθλιωμένος.
Μετά από αυτά τα δεδομένα, γνωρίζουμε πού να αναζητήσουμε τους επίδοξους διχαστές κάθε πολιτείας. Εν προκειμένω για τους Έλληνες, ο εμφύλιος σπαραγμός και διχασμός είναι ένα από τα μεγαλύτερα ελαττώματα τους διαχρονικώς. Ο υπέρμετρος εγωισμός οδήγησε πολλές φορές στο παρελθόν σε διωγμούς των Αρίστων και σε εμφύλιες διαμάχες. Διότι ζήτημα εγωισμού είναι στην πραγματικότητα. Οι ‘κλασσικές’ ερωτήσεις ενός διχαστού μοιάζουν με τις κάτωθι:
‘γιατί οι άλλοι νά έχουν καί εγώ όχι;’
‘γιατί οι άλλοι νά είναι έτσι καί εγώ όχι;’
Φανερό είναι πως έκαστος των επίδοξων διχαστών παίρνει τον προσωπικό του πόνο καί λάθος εκτίμηση των καταστάσεων τις οποίες βιώνει, μεταποιεί αυτά σε ιδεολογίες, παρασύροντας πάντα σεβαστές μειοψηφίες αφρητώρων, αθεμιστίων, ανεστίων. Η Ιστορία διδάσκει πως αυτές οι μειοψηφίες, κατά κανόνα, ηττώνται, έχοντας αφήσει όμως πριν μεγάλες πληγές στο σώμα της φυλής, καθυστερώντας ή αναστέλλοντας πολλάκις την (θετική) εξέλιξή της (κοινωνική, οικονομική, κλπ).
Φυσικά, δεν είναι τυχαίο πως ο Όμηρος αναφέρεται τόσο ουσιαστικά και σχεδόν αποτρεπτικά στο θέμα των εμφυλίων πολέμων. Το ίδιο του το έργο, η ‘Ιλιάς’, αποτελεί έναν εμφύλιο πόλεμο ‘στο τετράγωνο’ (Αχαίοι-Τρώες και Αχαιοί με Αχαιούς: διαμάχη Αγαμέμνονος-Αχιλλέως)
Μόνος τρόπος να ελαττωθούν έως εξαλείψεως οι εμφύλιες διαμάχες είναι να φροντίζει κάθε οργανωμένη Πολιτεία να μην υπάρχουν ανάμεσα στους κατοίκους της αφρήτωρες, ανέστιοι και αθεμίστιοι. Δεν εννοούμε, φυσικά, την βιολογική τους εξόντωση. Εννοούμε μια Πολιτεία με καλύτερες δομές, ικανή να πετύχει τον στόχο αυτό. Να είναι εφικτό, κι αν ακόμα υπάρξουν, να τους παρέχει τέτοιας μορφής και ποιότητος Παιδεία ώστε με την πειθώ να σκοτώνουν οικειοθελώς και αυτοβούλως μέσα τους τις όποιες αντιδραστικές τάσεις, για το καλό και την ευημερία του συνόλου.
Καταλήγοντας, θα θέσουμε άλλη μία παράμετρο που αφορά στην σύγχρονη νεοελληνική κατάσταση (αν και γενικώς στο NovoScriptorium προτιμούμε να αναφερόμαστε σε ‘διαχρονικές αξίες και σταθερές’). Αποκαλέσαμε τον ‘επιδήμιο’ πόλεμο ‘εμφύλιο’ στο άρθρο μας, μα αυτό θα είχε, πράγματι, ταυτόσημο νόημα ενόσω αναφερόμαστε σε ένα κατοικούμενο από ομοεθνείς, στην συντριπτική του πλειοψηφία, Κράτος. Στην αυγή του 21ου αιώνα κάτι τέτοιο δεν υφίσταται στην ‘Ελληνική Δημοκρατία’, όπου κατοικούν και εργάζονται άνθρωποι, νομίμως ή μή, από πάρα πολλές διαφορετικές χώρες, έθνη, θρησκευτικές ομάδες, αντιλήψεις, έθιμα κλπ.. Συνεπώς, η αναφορά πρέπει πια να γίνει στην κυριολεξία της λέξεως ‘επιδήμιος’, δηλαδή εντός του ‘δήμου’. Πιστεύοντας στο αληθές των Ομηρικών λόγων και αξιωμάτων, η κύρια δεξαμενή από την οποία θα αναμέναμε την πρόκληση ενός επιδήμιου πολέμου στην εποχή μας είναι, ευλόγως, αυτή. Συνυπολογίζοντας και μια σεβαστή μερίδα Ελλήνων που ανήκουν στις επίφοβες κατηγορίες, το μέλλον της νυν Πολιτείας δεν φαίνεται να διαγράφεται και τόσο ευοίωνο. Ακόμη και αν υπήρχε ικανότητα και διάθεση από τις Αρχές για αναμόρφωση πολιτειακών δομών ώστε να γίνει πρόληψη, πολύ φοβούμαστε πως δεν υπάρχει χρόνος για κάτι τέτοιο. Μακάρι δε να αποδειχθούμε ανακριβείς και άστοχοι στις εκτιμήσεις μας. Τα συμπεράσματα αυτά, κατ’ αναλογίαν, ισχύουν για κάθε χώρα που στο έδαφός της διαβιούν ετερόκλητοι και αναμίξ άνθρωποι.
Ισίδωρος Άγγελος
Novo Scriptorium 
Leave a Reply