Ιησούς Χριστός, «προσδοκία Εθνών» (μέρος τέταρτον – Ελληνικός κόσμος)

Αλλά εκεί, πού ή θεανθρώπινη προσδοκία εκδηλώνεται μέ έντονη ενάργεια είναι στόν αρχαίο ελληνικό κόσμο. Σ’ αυτούς ό αναζητούμενος Λυτρωτής θά ερχόταν ώς Θεάνθρωπος σωτήρας, γιατί μ ’ αυτό τόν τρόπο μπορεί νά γίνει γνωστός ό Θεός άπό τόν άνθρωπο: δηλ. μέ τήν πραγματική ενανθρώπησή Του καί τήν αυτοαποκάλυψή Του. Έτσι στόν Αισχύλο (Προμηθέας Δεσμώτης): ό Προμηθέας, επειδή επαναστάτησε κατά τής κυριαρχίας του Δία, αμάρτησε καί επομένως οφείλει να τιμωρηθεί, οπότε καταδικάζεται στήν τρομερή τιμωρία τής προσπασσάλωσής του στόν βράχο. Από αυτή τήν τραγική θέση εκφράζει τήν ελπίδα, ότι θά συγχωρηθεί, επειδή ό Θεός είναι δίκαιος μέν, αλλά καί «μαλακογνώμων». Μετά προλέγει ότι ό λυτρωτής του θά είναι τό παιδί, τό οποίο θά γεννηθεί από τήν παρθένα Ιώ καί τόν Θεό. Θα είναι υιός Θεού καί υιός παρθένου. Καί ό ‘Ερμής προλέγει στόν Προμηθέα: Τέρμα στόν πόνο αυτό μήν καρτερείς, πριν κάποιος Θεός τίς συμφορές σου νά σηκώσει καί στόν ανήλιαγο Άδη αντί γιά σένα στούς άφεγγους κατέβει του Ταρτάρου βυθούς (στ. 1026 έπ.).

Καί ό μακαριστός καθηγητής μας Λεωνίδας Φιλιππίδης σημειώνει σ’ αυτό τό σημείο: «Αρκεί η απλή αντιπαραβολή της μεγαλειώδους αυτής εικόνας καί προρρήσεως προς τό 53° κεφάλαιο του Ήσαΐα , για νά μείνει έκπληκτος κάποιος από τό θάμβος τής θείας Πρόνοιας πού κυβέρνα τά πάντα, ή όποια μέ τόσο θαυμαστό τρόπο προεξαγγέλλει τά θαυμάσια της λύτρωσης του ανθρώπου από τόν Θεάνθρωπο Λυτρωτή».

Στήν εποχή του Σω κ ρ ά τη ή έντονη αυτή θεανθρώπινη προσδοκία προβάλλει ακόμη πιό εναργής, συγχρόνως όμως καί πιό πλήρης. Ό ’ίδιος ό Σωκράτης στήν απολογία του λέγει στούς δικαστές του: «Τήν υπόλοιπη ζωή σας θα τήν περάσετε στόν πνευματικό λήθαργο, εάν ό Θεός δέν στείλει κάποιον άλλον πρός εσάς φροντίζοντας για σάς» (Πλάτωνος, Απολογία Σωκράτους 18. 31 Α).

’Αν καί ό προσδοκώμενος θα είναι θεόπεμπτος, καί θά εγκαινιάσει περίοδο αφύπνισης καί εγρήγορσης, όμως θά θεωρηθεί από τούς ανθρώπους άδικος καί θά υποστεί ταπεινώσεις,
εξευτελισμούς καί μαρτυρικό θάνατο μέ ανασκολοπισμό , ήτοι θά καρφωθεί πάνω σέ ψηλό ξύλο . Τό συγκεκριμένο κείμενο του Πλάτωνος μας υπενθυμίζει τις παραστατικές
προφητείες του Ήσαΐου (κεφ. 40 έ.), έχει δέ ώς εξής: «’Ας τόν απογυμνώσουμε λοιπόν από όλο τά άλλα, εκτός από τήν δικαιοσύνη… έτσι χωρίς νά έχει κάμει ποτέ τήν παραμικρή αδικία, ας τόν θεωρουν γιά τόν χειρότερο κακούργο… Καί έτσι συμπεριφερόμενος ό δίκαιος θά μαστιγωθεί, θά στρεβλωθεί, θά ριχτεί στις φυλακές, θά τυφλωθεί μέ πυρωμένο σίδερο, καί τελευταία, αφού περάσει άπ’ ολα τό βασανιστήρια, θα ανασκολοπιστεί» (Πλάτωνος Πολιτεία Β ’ IV-V, 361-362 Α).

Ή αρχαία Χριστιανική Γραμματεία θεώρησε αυτό τό χωρίο σαφώς μεσσιανικό. Σχολιάζοντας ό Κλήμης Αλεξανδρείας τό παραπάνω κείμενο γράφει: «Τι δέ; δέν λέει παραπλήσια καί ή Γραφή; ’Ας απομακρύνομε από μας τόν Δίκαιο, γιατί μας είναι
δύσχρηστος». Ό Πλάτων προφητεύοντας, όχι μόνο τήν σωτήρια οικονομία, στό δεύτερο (βιβλίο) τής Πολιτείας λέγει τά έξής: «Καί έτσι συμπεριφερόμενος ό Δίκαιος θά μαστιγωθεί, θά στρεβλωθεί, θά ριχτεί στις φυλακές. θά τυφλωθεί μέ πυρωμένο
σίδερο καί τελευταία, άφου περάσει ολα τά βασανιστήρια, θά ανασκολοπισθεί (=παλουκωθεί)» (Κλήμεντος Αλεξανδρέως Στρωματείς 5,14. PG 9,164 Β).

Καταπληκτική είναι καί ή συνομιλία μεταξύ του Σωκράτη καί του μαθητή του Αλκιβιάδη μέ θέμα τήν προσευχή (Πλάτων, Αλκιβιάδης δεύτερος, XIII-XIV, 150 D έ.). Εκεί ό Σωκράτης αναπτύσσει τις εξής αλήθειες: α) Ότι οί προσευχόμενοι δέν γνωρίζουν ποιο είναι τό πραγματικό τους συμφέρον… (πρβλ. «πρός τό συμφέρον ποίησον», Παρακλητικός Κανόνας στήν Παναγία) , β) ή προσευχή είναι αναποτελεσματική όταν ή υλική θυσία δέν προσφέρεται από ψυχή ευσεβή καί δίκαιη…(πρβλ. «Έάν ούν προσφέρης τό δώρον σου έπι τό θυσιαστήριον κακεί μνησθής ότι ό αδελφός σου έχει τί κατά σου, άφες εκεί τό δώρον
σου έμπροσθεν του θυσιαστηρίου καί ύπαγε διαλλάγηθι τώ αδελφώ σου καί τότε ελθών πρόσφερε τό δώρον σου»), γ) ή διά τής προσευχής επικοινωνία μέ τόν Θεό δέν είναι τόσο εύκολη, όσο φαίνεται καί δέν είναι απαλλαγμένη από σφάλματα καί κινδύνους, γι’ αύτό καί δέν είναι πάντοτε αποτελεσματική. Από αυτό συνάγει ό Σωκράτης ότι είναι ανάγκη νά περιμένει κανείς, μέχρι νά φθάσει ό καιρός νά διδαχθεί από κάποιον πώς πρέπει νά συμπεριφέρεται πρός τούς θεούς καί τούς ανθρώπους. Καί όταν ό Αλκιβιάδης τόν ρωτά πότε θα’ ρθεί αυτός ό χρόνος καί ποιός θά τά διδάξει, ό Σωκράτης άπαντα: « Αυτός ό οποίος φροντίζει καί γιά σένα» .

Αποτέλεσμα τής συζήτησης ήταν νά αναβάλλει ό Αλκιβιάδης τήν θυσία, ομολογώντας ότι θά έλθει εκείνος πού θά τόν διδάξει «πώς πρέπει νά προσεύχεται» καί θα’ ρθεί «όχι μετά από πολύ χρόνο». Γι’ αυτό δικαιολογημένα αναφωνεί ό Κλήμης Αλεξανδρείας: «Δέν
νομίζω ότι μπορούσε άπό τούς Έλληνες σαφέστερα νά επικυρωθεί ό Σωτήρας μας» (Στρωματείς 5, 13, PG 9,125 Β).

(Συνεχίζεται)