Παραθέτουμε στο άρθρο αυτό εκτεταμένα αποσπάσματα από το κείμενο του Αγίου Κυρίλλου, Αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας με τίτλο ‘Κατά Ιουλιανού‘, εκ της “Ελληνικής Πατρολογίας” (J.P. Migne, Patrologiae Cursus Completus). Στο τρίτο μέρος περιλαμβάνονται κείμενα από τους: Ερμή τρισμέγιστο, Πλάτωνα, Αλέξανδρο (μαθητής του Αριστοτέλους).
Λέγει δε και Ερμής εν λόγω τρίτω των προς Ασκληπιόν:
“Ου γαρ εφικτόν εστιν εις αμυνήτους τοιαύτα μυστήρια παρέχεσθαι. Αλλά τω νοΐ ακούσατε. Έν μόνον ήν φως νοερόν πρό φωτός νοερού, και έστιν αεί νους νοός φωτεινός, και ουδέν έτερον ήν, η τούτου ενότης αεί εν εαυτώ ών, αεί τω εαυτού νοΐ, και φωτί, και πνεύματι πάντα περιέχει”
Και μεθ’ έτερά φησιν:
“Εκτός τούτου, ου Θεός, ουκ άγγελος, ου δαίμων, ουκ ουσία τις άλλη. Πάντων γαρ εστι Κύριος, παί Πατήρ, και Θεός, και πηγή, και ζωή, και δύναμις, και φως, και νους, και πνεύμα, και πάντα εν αυτώ και επ’ αυτόν εστι”
Νουν μεν γαρ εκ νου, καθάπερ εγώμαι, φησι τον Υιόν, και ως φως εκ φωτός. Μέμνηται δε και του Πνεύματος ως πάντα περιέχοντος. Ούτε δε άγγελον, ούτε δαίμονα, ούτε μην ετέραν τινά φύσιν, ή ουσίαν, έξω κείσθαι φησι της θείας υπεροχής, ήγουν εξουσίας. Αλλ’ υπ’ αυτή τα πάντα και δι’ αυτήν είναι διορίζεται. Και πάλιν ο αυτός εν τω αυτώ λόγω τρίτω των προς Ασκληπιόν, ως ερομένου τινός περί του θείου Πνεύματος, φησίν ούτως:
“Ει μη πρόνοιά τις ήν του πάντων Κυρίου, ώστε με τον λόγον τούτον αποκαλύψαι, ουδέ υμάς νυν έρως τοιούτος κατείχεν, ίνα περί τούτου ζητήσητε. Νυν δε τα λειπά του λόγου ακούετε. Τούτου του Πνεύματος, ου πολλάκις προείπον, πάντα χρήζει. Τα πάντα ζωοποιεί, και τρέφει, και από της αγίας πηγής εξήρτηται, επίκουρον πνεύματι και ζωής άπασιν αεί υπάρχον, γόνιμο έν όν”
Οίδεν ουν αυτό και υπάρχον ιδιοσυστάτως, και τα πάντα ζωοποιούν, και τρέφον, και ως εξ αγίας πηγής ηρτημένον του Θεού και Πατρός. Πρόεισι γαρ εξ αυτού κατά φύσιν, και δι’ Υιού χορηγείται τη κτίσει.
Έφη γαρ ούτως εν τω προς Ασκληπιόν:
“Καί είπε φησίν Όσιρις. Είτα, ω μέγιστε αγαθός δαίμων, πώς όλη η γη εφάνη; Καί είπεν ο μέγας αγαθός δαίμων. Κατά τάξιν, και αναξήρανσιν, ως είπον, και των πολλών υδάτων κελευσθέντων από του εις εαυτά αναχωρήσαι, εφάνη όλη η γη έμπηλος και τρέμουσα. Ηλίου δε λοιπόν αναλάμψαντος, και αδιαλείπτως διακαίοντος, και ξηραίνοντος, η γη εστηρίζετο εν τοις ύδασιν, εμπεριεχομένη υπό του ύδατος”
Και μην και ετέρωθι:
“Ο πάντων Δημιουργός και Κύριος εφώνησεν ούτως. Έστω γη, και φανήτω στερέωμα, και ευθέως αρχή της δημιουργίας γη εγένετο”
Και ταυτί μεν περί της γης. Ηλίου δε πέρι, πάλιν ώδε φησι:
“Και είπεν Όσιρις. Ω τρις μέγιστε αγαθός δαίμων, ηλίου γένναν βούλει ημάς καταλέξαι, πόθεν εφάνη; εφάνη προνοία του πάντων Δεσπότου. Έστι δε η γένεσις του ηλίου από του πάντων Δεσπότου, δια του αγίου και δημιουργικού Λόγου αυτού, γενομένη”
Ομοίως και αυτός εν τω προς τον Τατ διεξοδικώ λόγω πρώτω φησίν:
“Ο δε πάντων Κύριος ευθέως εφώνησε τω εαυτού αγίω, και νοητώ, και δημιουργικώ Λόγω. Έστω ήλιος, και άμα τω φάναι, λέγω δη το άκρατον, και φωτεινότατον, και δραστικώτερον, και γονιμώτερον, επεσπάσατο η φύσις τω εαυτής πνεύματι, και ήγειρεν εις ύψος από ύδατος”
Το μεν ουν προστάξει Θεού δια του Δημιουργού πεποιήσθαι Λόγου τα πάντα, πρέπον αν ανθρώπω νοείν, και αληθές ειπείν. Το δε όπως, ή τίνα τρόπον, αυτός αν ειδείη και μόνος. Ότι δε των γεγονότων εκάστω το είναι τοιώσδε διανέμει κατ’ εξουσίαν, και ο της απάντων υπάρξεως τρόπος αυτόν έχει τον οριστήν, σαφές άν γένοιτο και δι’ ων έφη Μωσής “Γενηθήτω το στερέωμα, και εγένετο ούτως“. Και “Συναχθήτω το ύδωρ εις συναγωγήν μίαν, και οφθήτω η ξηρά“. Ταύτα γαρ δη την εκάστου των εις γένεσιν παρενηνεγμένων ορίζει φύσιν. Διαμνημονεύει δε και τούτου πάλιν ο παρ’ αυτοίς τρισμέγιστος Ερμής. Εισκεκόμικε γαρ λέγοντα τον Θεόν τοις κτίσμασιν:
“Ανάγκην δε υμίν τοις επ’ εμέ περιθήσω, ταύτην την δια του Λόγου μου υμίν εντολήν δεδομένην. Τούτον γαρ νόμον έχετε”
Ως γαρ έφην αρτίως, των γεγονότων εκάστω φυσικόν ώρισεν τον νόμον ο Δημιουργός, και τοις αυτού νεύμασι, το είναι τοιώσδε, τυχόν, ή μη, διαλαχόντα φαίνεται. Και ο μεν εις ευθύ τε διήκων και ακαπήλευτος λόγος έχει αν ώδί. Κατατέθηττε δε ου μετρίως αυτός την Πλάτωνος δόξαν, και φησιν:
“Όγε μην Πλάτων άκουε περί του κόσμου τι φησιν. Ο δη πάς ουρανός, ή κόσμος, ή και άλλο τι ποτε ονομαζόμενος μάλιστα αν δέχοιτο, τούτο ημίν ωνομάσθω. πότερον ήν αεί, γενέσεως αρχήν έχων ουδεμίαν, ή γέγονεν, απ’ αρχής τινος αρξάμενος; γέγονεν. Ορατός γαρ, απτός τε εστι, και σώμα έχον. Πάντα δε τα τοιαύτα, αισθητά, δόξη περίληπτα, μετά αισθήσεων”
Και μεθ’ έτερα:
“Ει δη κατά τον λόγον τον εικότα, δεί λέγειν τόνδε τον κόσμον ζώον έμψυχον έννουν τε, τη αληθεία δια την του Θεού γενέσθαι πρόνοιαν”
Ιδού δη σαφώς, και ο κατ’ αυτόν θείος τε και πάνσοφος Πλάτων, σύμπαντα τον κόσμον, ή ό τι ποτε αν λέγοιτο, γενητόν τε είναι, και απ’ αρχής τινος ήρχθαι διαβεβαιούται. Και μην απτόν τε, και ορατόν, και ενσώματον, και δοξαστόν μετά αισθήσεως, και, κατά γε την του Δημιουργού πεποιήσθαι πρόνοιαν.
Γράφει τοίνον Αλέξανδρος ο Αριστοτέλους μαθητής, εν τω Περί Προνοίας, ούτως:
“Το δε λέγειν, μη βούλεσθαι τον Θεόν των ενταύθα προνοείν, παντελώς αλλότριον Θεού. Φθόνου γαρ τινος και παντάπασιν ατόπου φύσεως, το τα βελτίω μη ποιείν, δυνάμενον. Επειδή δε εκάτερον τούτων αλλότριον Θεού, ούτ’ αν άμφω είη περί αυτόν, ούτε θάτερον. Λείπεται τοίνυν, το και δύνασθαι, και βούλεσθαι προνοείν το Θείον των ενταύθα. Ει δε βούλεται τε και δύναται, δήλον ως και προνοεί. Ουδέν άρα ουδέ των τυχόντων, εύλογον χωρίς της θείας γενέσθαι γνώμης τε και βουλήσεως”
Ταύτης δε της δόξης φασί μεν είναι τινες και Πλάτωνα. Φανερώς δε Ζήνων τε ο Κιττιεύς και οι από της Στοάς πρεσβεύουσι δόγμα τούτο. Ότι μεν ουν και των καθ’ ημάς ποιείται πρόνοιαν, ο ανωτάτω και φύσει τε και μόνος των όλων Θεός, μεμαρτυρήκασι και αυτοί.
Γράφει γαρ ούτως Ασκληπιώ ο επίκλην τρισμέγιστος Ερμής, περί της του παντός φύσεως:
“Ει τοίνυν δύο ωμολόγηται τα όντα, το τε γινόμενον, και το ποιούν, έν εστι τη ενώσει, το μεν προηγούμενον, το δε επόμενον. Προηγούμενον μεν, ο ποιών Θεός. Επόμενον δε το γινόμενον, ό τι αν ή. Και μη δια την ποικιλίαν των γινομένων φυλάξη, φοβούμενος ταπεινότητα και αδοξίαν Θεού περιάψαι. Μία γαρ αυτώ εστι δόξα το ποιείν πάντα, και τούτο εστι το του Θεού ώσπερ το σώμα η ποίησις. Αυτώ δε τω ποιούντι ουδέν κακόν, ουδέ αισχρόν νομιζόμενον. Ταύτα γαρ εστι τα πάθη τα τη γενέσει παρεπόμενα, ώσπερ ο ιός τω χαλκώ, και ο ρύπος τω σώματι. Αλλ’ ούτε ο χαλκουργός τον ιόν εποίησεν, ούτε τον ρύπον οι γεννήσαντες”
Και μεθ’ έτερα πάλιν, δια θερμοτέρων έρχεται λόγων, εναργές παράδειγμα τιθείς, και φησιν:
“Είτα τω μεν αυτώ ζωγράφω έξεστι και ουρανόν ποιήσαι, και γην, και θάλασσαν ταύτα, και θεούς, και ανθρώπους, και πάντα τα άλογα και άψυχα. Τω δε Θεώ ου δυνατόν πάντα ποιείν; Ω πολλής ανοίας και αγνωσίας της περί τον Θεόν! Το γαρ πάντων δεινότατον πάσχουσιν οι τοιούτοι. Τον γαρ Θεόν φάσκοντες ευσεβείν τε και ευλογείν, τω μη την πάντων ποίησιν ανατίθενται αυτώ, ουδέ τον Θεόν ίσασι. Προς δε τω μή ειδέναι, και τα μέγιστα εις αυτόν ασεβούσι, πάθος αυτώ περιτιθέντες υπεροψίαν ή αδυναμίαν. Ει γαρ μη πάντα ποιεί, υπερηφάνων ου ποιεί, ή μη δυνάμενος, όπερ εστίν ασεβές. Ο γαρ Θεός έν μόνον έχει πάθος, το αγαθόν. Ο δε αγαθός ούτε υπερήφανος, ούτε αδύνατος. Τούτο γαρ εστίν ο Θεός το αγαθόν, ώ πάσα δύναμις του ποιείν πάντα. Πάν δε το γεννητόν υπό του Θεού γέγονεν, όπερ εστίν, υπό του αγαθού και του πάντα δυναμένου ποιείν”
Και γουν ο Αριστοτέλους μαθητής Αλέξανδρος, εν τω Περί της καθ’ έκαστα Προνοίας λόγω, φησίν:
“Ίσως δε χρη ταληθές ειπείν δια της περί το Θείον ευσεβείας, το μέγιστον μεν τελεώτατον αγαθόν πάντων δε το ευδαιμόνως ζην. Τούτο δε όν εν θεωρία δείκνυται. Η δε θεωρία εν γνώσει των αρίστων. Άριστα δε ομολογείται προς απάντων είναι τα θεία”
Τούτων γαρ ούτως εχόντων, εν τη γνώσει των θείων είη άν ημίν το ευδαιμονείν κείμενον. Ουκούν, ως έφην αρτίως, των περί Θεού δογμάτων ουδέν αν γένοιτο τιμαλφέστερον τοις της αληθούς σοφίας ερασταίς. Αποφέρει δε τούτου, το τοις ψευδωνύμοις προσκείσθαι θεοίς. Και τι το όντως όν αγνοήσαι και αμοιρήσαι δόξης επί Θεώ της ακραιφνούς τε και αληθούς; Είτα πώς ασυντελές εις όνησιν το ειδέναι τους επί της γης, ότι λυπεί το χρήμα Θεόν, ός “πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι, και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν”
(Τέλος)
Novo Scriptorium 
Leave a Reply