Σύντομη βιογραφία και θεολογικές θέσεις του Ζήνωνος του Ελεάτη

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζουμε μια σύντομη βιογραφία του Ζήνωνος του Ελεάτη, τις θεολογικές του απόψεις και στάση ζωής, για την οποία ο Φιλόσοφος μαρτύρησε.

Ο Διογένης Λαέρτιος παραδίδει: Ο Ζήνων είχε δάσκαλο τον Παρμενίδη. Ο Αριστοτέλης τον αναφέρει ως επινοητή της διαλεκτικής και τον Εμπεδοκλή ως επινοητή της ρητορικής. Ασχολήθηκε τόσο με τη φιλοσοφία όσο και με την πολιτική. Ο Ζήνων περιφρονούσε τα μεγαλεία, όπως και ο Ηράκλειτος. Προτιμούσε την φτωχή του πόλη, που το μόνο που έβγαζε ήταν άξιους άνδρες, από την αθηναϊκή αλαζονεία.

Από το λεξικόν ‘Σούδα’ μαθαίνουμε ότι είχε γράψει τα ακόλουθα έργα: ‘Έριδες’, ‘Εξήγησιν των Εμπεδοκλέους’, ‘Προς τους φιλοσόφους’, ‘Περί φύσεως’. Επιχείρησε να ανατρέψει τον τύραννο Ελέας, Νέαρχο (ή τον Διομέδοντα) και συνελήφθη. Ανακρινόμενος έκοψε την γλώσσα του με τα δόντια του και την έφτυσε στο πρόσωπο του τυράννου. Ρίχτηκε, έπειτα, σε μυλόπετρες που τον συνέθλιψαν κάτω από την πίεσή τους.

Από τον Πλούταρχο παραδίδεται πώς ο Περικλής υπήρξε μαθητής του Ζήνωνος.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει βασανιστήρια για να ομολογήσει στον τύραννο τους συνωμότες. Εν τέλει, όχι μόνο δεν ομολόγησε αλλά προφασιζόμενος ομολογία των πραγμάτων αποκλειστικώς στο αυτί του τυράννου, του δάγκωσε το αυτί και δεν το άφησε παρά μόνο όταν τον έσφαξαν. Παράδειγμα ευψυχίας, όπως την αποκαλεί και ο Διόδωρος.

Ο Πλούταρχος, Πρ.Κωλ. : «στην αποτυχημένη απόπειρά του να σκοτώσει τον τύραννο Δημύλο, μέσα στη φωτιά έκανε να φανεί η αξία της διδασκαλίας του Παρμενίδη, σαν να επρόκειτο για χρυσάφι καθαρό και δοκιμασμένο, και απέδειξε έμπρακτα ότι η ντροπή (το αισχρόν) είναι φοβερό πράγμα για τον σπουδαίο άνδρα και ότι τον πόνο τον φοβούνται τα παιδιά, οι γυναικούλες και οι άνδρες με ψυχή γυναικούλας»

(NovoScriptorium: Διαπιστώνουμε από τις πηγές ότι ο Ζήνων υπήρξε εξέχουσα προσωπικότητα, μαθητής του Παρμενίδη, επινοητής της Διαλεκτικής και δάσκαλος του Περικλή. Προκειμένου να υπερασπιστεί το δίκαιον περιφρονεί τους ισχυρούς, τον πόνο, τα βασανιστήρια, την ίδια την ζωή του -κυριολεκτικώς, όχι θεωρητικώς. Τοποθετεί λοιπόν υπεράνω όλων την Ελευθερία και την Δικαιοσύνη. Περιφρονεί τα μεγαλεία και την αλαζονεία και κηρύττει την ολιγάρκεια/αυτάρκεια. Φανερό είναι πως όλα αυτά συμφωνούν με όσους Φιλοσόφους έχουμε εξετάσει ως τώρα. Ο Υλισμός, η Υπερηφάνεια, η Φιληδονία, η Φιλαρχία, η Αδικία, η Κακία καταδικάζονται δίχως δεύτερη σκέψη. Εκ του γεγονότος αυτού μας επιτρέπεται να υποθέσουμε πως και ο Ζήνων ανήκε σε εκείνους που κήρυτταν μια ζωή με επίκεντρο τον Θεό)

Από τον Πλάτωνα, Παρμ., παραδίδεται πώς το σύγγραμμα του Ζήνωνος: «αποτελεί κάποιου είδους υποστήριξη στη θεωρία του Παρμενίδη έναντι όσων επιχειρούν να τον διακωμωδούν υποστηρίζοντας ότι, αν υπάρχει ένα, τότε με τη θεωρία του συμβαίνει να φτάνει σε πολλές γελοιότητες και αντιφάσεις. Το σύγγραμμα τούτο λοιπόν αντικρούει όσους υποστηρίζουν ότι υπάρχουν πολλά και τους αντιγυρίζει τα ίδια και ακόμα περισσότερα, θέλοντας να δηλώσει πως μπορεί να φτάνει σε μεγαλύτερες γελοιότητες η υπόθεσή τους, που υποστηρίζει την πολλαπλότητα, απ’ ό, τι αυτή που υποστηρίζει πως υπάρχει ένα, σε περίπτωση που κάποιος την εξέταζε διεξοδικά»

Ο Εύδημος, Φυσ., παραδίδει: «ο Ζήνων έλεγε πως αν κάποιος του εξηγούσε τι είναι το ένα, τότε θα μπορούσε να μιλήσει για τα πολλά πράγματα που υπάρχουν»

(NovoScriptorium: ο Ζήνων λοιπόν υπερασπίζεται τα περί μοναδικότητος του Όντος, δηλαδή υπερασπίζεται την αντίληψη/πίστη περί Ενός Θεού. Δηλώνει δε άγνοια περί της Ουσίας του Όντος, γεγονός το οποίο είναι πολύ λογικό, αυτονόητο. Γενικώς δηλώνει άγνοια πλήρους κατανοήσεως των πραγμάτων, αναγνωρίζει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να εξηγήσει το Παν με ανθρώπινους όρους)

Ο Φίλων παραδίδει το απόφθεγμα του Ζήνωνος: «ευκολότερα θα βυθίσει κανείς ένα ασκί γεμάτο αέρα παρά θα εξαναγκάσει οποιονδήποτε αξιόλογο άνδρα να κάνει με το ζόρι κάτι που δεν θέλει»

Ο Τερτυλλιανός παραδίδει: «ο Ζήνων ο Ελεάτης, όταν ρωτήθηκε από τον Διονύσιο ποια φιλοσοφία προτιμά, απάντησε ‘την περιφρόνηση του θανάτου’»

(NovoScriptorium: εδώ φαίνεται πόσο πολύ τιμά την Ελευθερία. Θεωρεί αξιόλογο άνθρωπο αποκλειστικώς εκείνον που δεν εξαναγκάζεται να πράξει οτιδήποτε χωρίς την θέλησή του. Καταλαβαίνουμε ότι θεωρεί, αντιστοίχως, ανάξιο άνθρωπο εκείνον που αποδέχεται να πράττει πράγματα που δεν συμβαδίζουν με την θέλησή του. Γιατί ταυτίζει την Φιλοσοφία με την περιφρόνηση του θανάτου; όπως έχουμε καταδείξει στα κείμενά μας ως τώρα, Φιλοσοφία και Φιλόσοφος είναι πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Όποιος ακολουθεί λοιπόν τον δρόμο της Φιλοσοφίας, τον δρόμο του Θεού και των Αρετών, παραμένοντας ανυποχώρητος στα περί Πίστεως, Αληθείας, Δικαιοσύνης, Ελευθερίας, επί Γης θα διωχθεί μέχρι θανάτου. Δεν υπάρχει όμως δίλημμα για τον Ζήνωνα. Καλύτερος είναι ο θάνατος παρά να προδώσει κανείς)

Ισίδωρος Άγγελος