Ο πρώτος δόμος (οικία) στην Ιστορία κατασκευάστηκε από Έλληνες – Πίνδαρος

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζουμε και αναλύουμε δύο αποσπάσματα από τον λυρικό ποιητή Πίνδαρο.

Ολυμπιόνικος IΧ, Στίχοι 28-29

Αρχαίο κείμενο: «αγαθοί δε και σοφοί κατά δαίμον’ άνδρες εγένοντ’»

Απόδοση: «με τη βοήθεια του θεού γίνονται οι άνθρωποι σοφοί και αγαθοί»

NovoScriptorium: Τούτο το απόσπασμα είναι σαφώς θεολογικού περιεχομένου. Μας πληροφορεί ότι μόνον ‘κατά δαίμονα’, δηλαδή ‘κατά θεόν’ –όπως έχουμε εξηγήσει σε προηγούμενα άρθρα μας- δύναται ο άνθρωπος να γίνει σοφός και αγαθός. Λογικώς αναμενόμενο, καθώς ο Θεός είναι η καθαυτό σοφία και αγαθόν. Συνεπώς, η φράση αυτή αποτελεί μια έμμεση προτροπή στους ανθρώπους να τοποθετούν τον Θεό στην κεντρική θέση της ζωής τους, εφόσον επιθυμούν να επιτύχουν οτιδήποτε με πραγματική αξία όσο και ωφέλιμο επί Γης.

Ολυμπιόνικος IΧ, 35-46

Αρχαίο κείμενο: «από μοι λόγον τούτον, στόμα, ρίψον. Επεί το γε λοιδορήσαι θεούς εχθρά σοφία, και το καυχάσθαι παρά καιρόν μανίαισιν υποκρέκει. Μη νύν λαλάγει τά τοιαύτ’. Έα πόλεμον μάχαν τε πάσαν χωρίς αθανάτων. Φέροις δε Πρωτογενείας άστεϊ γλώσσαν, ίν’ αιολοβρέντα Διός αίσα Πύρρα Δευκαλίων τε Παρνασσού καταβάντε δόμον έθεντο πρώτον, άτερ δ’ ευνάς ομόδαμον κτισσάσθαν λίθινον γόνον. Λαοί δ’ ονύμασθεν»

Απόδοση: «Στόμα μου, ρίξε μακριά μου αυτόν τον λόγο. Γιατί είναι μισητή σοφία το να κακολογείς τους θεούς κι η παράκαιρη καυχησιά συνοδεύει σαν μουσική την τρέλα. Μα τώρα μη φλυαρείς γι’ αυτά κι άσε μακριά από τους αθανάτους τον πόλεμο και κάθε μάχη. Στρέψε τον λόγο στην πόλη της Πρωτογένειας όπου με απόφαση του αστραπόβροντου Δία ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα κατέβηκαν από τον Παρνασσό, έστησαν το πρώτο σπίτι και χωρίς αγκαλιάσματα έσπειραν το πέτρινο γένος που λαός ονομάστηκε»

NovoScriptorium: Το απόσπασμα αυτό ξεκινάει επίσης θεολογικά. Ο Πίνδαρος προτρέπει το στόμα του να ρίψει μακριά λόγους κακολογίας έναντι του Θείου. Τονίζει δε ότι τέτοιου είδους λόγοι –ευλόγως και διάθεση- έναντι του Θείου συνοδεύονται πάντα από παράκαιρη καυχησιά. Τι άλλο είναι όμως η ‘παράταιρη καυχησιά’ από το ολέθριο πάθος της Οιήσεως-Υπερηφανείας; Και καταλήγει ότι όλη αυτή η κατάσταση γεννά ‘μανία’, δηλαδή τρέλα, παράνοια, αλλοφροσύνη. Ο άνθρωπος προειδοποιείται μέσω αυτής της φράσεως ότι πολλά δεινά θα τον βρουν αν καταστήσει τον εαυτό του θεομάχο και υβριστή, κακολόγο του Θείου. Όπως γίνεται εξόφθαλμα αντιληπτό, εδώ έχουμε μια σύντομη περιγραφή ενός από τους κανόνες του Πνευματικού Νόμου. Η Ύβρις και η Υπερηφάνεια επιφέρουν μόνο και πολλές συμφορές.

Στη συνέχεια προτρέπει να αφήσουμε έξω από τους πολέμους και τις μάχες τους ‘αθανάτους’, το Θείον δηλαδή. Υπονοείται λοιπόν πως το Θείον είναι άμοιρον Κακού και δεν σχετίζεται με τις πιο άσχημες ανθρώπινες εκδηλώσεις που είναι οι πόλεμοι και οι διάφορες μάχες. Το Θείον είναι συνεκτική δύναμις, αν μπορούμε να το θέσουμε έτσι, όχι δύναμη διάσπασης. Δεν έχει την παραμικρή σχέση με το Μίσος και την Έριδα. Αντιθέτως, είναι η απόλυτη Αγάπη. Από τον Θεό δεν υπάρχει ούτε μπορεί να υπάρξει ποτέ κανένα απολύτως κακό. Αντιθέτως, είναι το απόλυτο Καλό.

Στο τέλος του αποσπάσματος που έχουμε επιλέξει ο Πίνδαρος αναφέρει το ‘άστυ της Πρωτογένειας’. Σύμφωνα με το λεξικό Liddell & Scott ‘πρωτογένεια’ = θηλυκόν ιδιότυπον του πρωτογενής. Πηγαίνοντας λοιπόν στο λήμμα ‘πρωτογενής’ διαβάζουμε ότι σημαίνει ‘πρωτόγονος, πανάρχαιος’. Η λέξη ‘πρωτογένεθλος’ αποτελεί συνώνυμό της λέξεως ‘πρωτογενής’. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ξεκάθαρο εδώ: ο Πίνδαρος αναφέρεται σε πανάρχαια εποχή, τόσο παλαιά που ουσιαστικά μιλάει για την ‘αρχή’ του ανθρωπίνου είδους. Βεβαίως, ποίου ‘ανθρωπίνου είδους’; Αυτών που εμείς καλούμε Homo Sapiens; Των Neanderthal; Άλλων; Απάντηση μάλλον δεν θα λάβουμε ποτέ.

Συνεχίζει και μας πληροφορεί ότι ο Δευκαλίων και η Πύρρα, οι δύο γνωστές, στους περισσότερους, μορφές της ελληνικής διηγήσεως για τον τελευταίο χρονικώς, μεγάλο Κατακλυσμό (καθώς, οι Έλληνες ανέφεραν στην Παράδοσή τους 3 μεγάλους Κατακλυσμούς και σωρεία μικρότερων κατακλυσμικών γεγονότων) υπήρξαν οι πρώτοι που έκτισαν ‘δόμο’, δηλαδή οικία. Γίνεται σαφές ότι υπονοείται πως πριν την εποχή εκείνη οι άνθρωποι δεν κατοικούσαν σε οικίες κτισμένες αλλά σε διάφορα φτιαγμένα από την φύση μέρη που τους εξυπηρετούσαν στην πρωτόγονη διαβίωσή τους. Να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι ο Απολλώνιος ο Ρόδιος κατέγραψε στα ‘Αργοναυτικά’ του ότι ο Δευκαλίων υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που ίδρυσε πόλεις και ιερά των θεών. Οι δύο αρχαίοι συγγραφείς λοιπόν συμφωνούν ότι οι άνθρωποι μετά τον τελευταίο Κατακλυσμό (τουλάχιστον έτσι μοιάζει να προκύπτει από την ανάγνωση των κειμένων, ότι αυτός ήταν ο τελευταίος χρονικώς Κατακλυσμός) ξεκίνησαν να ζουν οργανωμένα σε πόλεις, πιο ‘πολιτισμένα’. Τα περί ‘λαού’ και σποράς ‘λίθινου γένους’ και μάλιστα άνευ ερωτικής συνευρέσεως μεταξύ τους αναφέρεται στον γνωστό μύθο που λέει ότι, με παραχώρηση του Δία, πετώντας λίθους πίσω από την πλάτη τους ‘φύτρωναν’ άνθρωποι, γυναίκες και άνδρες. Ευλόγως, τούτο είναι ένα ποιητικό παραμύθι. Όμως είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο πυρήνας του μύθου εμπεριέχει κάποια αλήθεια. Κατά την δική μας εκτίμηση, λαμβάνοντας υπόψη διάφορα κείμενα της αρχαίας Παράδοσης, αυτό που πρέπει να συνέβη ήταν ότι όσοι άνθρωποι επιβίωσαν μετά τον Κατακλυσμό το πέτυχαν καταφεύγοντας όσο ψηλότερα γίνεται, δηλαδή στα όρη. Τα όρη είναι οπωσδήποτε βραχώδη, λίθινα. Εξ ου και το ‘λίθινο γένος’ και η επονομασία ‘λαός/λαοί’. Ο Δευκαλίων υπήρξε ο πρώτος βασιλεύς των ανθρώπων, κατά τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, μετά τον Κατακλυσμό. Των λιγοστών ανθρώπων που διεσώθησαν στα όρη, όπως αναφέρει ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος στην ‘Βιβλιοθήκη’ του.

Ισίδωρος Άγγελος