Στο άρθρο αυτό παρουσιάζουμε έναν συνοπτικό κατάλογο ανθρώπων της σκέψεως και της επιστήμης που έζησαν και έδρασαν κατά τη διάρκεια ζωής της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Ρωμανία).
1. Ζώσιμος 4ος-5ος αι. Έλληνας Αλχημιστής από την Πανόπολη της Αιγύπτου. Αυτός πρώτος χρησιμοποίησε την λέξη “Χημεία”. Ένα από τα έργα του “περί ζύθων ποιήσεως” αποτελεί την αρχαιότερη συνταγή παρασκευής μπύρας.
2. Πελάγιος 4ος-5ος αι. Αλχημιστής
3. Δημόκριτος 4ος-5ος αι. Αλχημιστής
4. Μαρία η Ιουδαία 4ος-5ος αι. Αλχημίστρια, μαθήτρια του Δημοκρίτου
5. Αστέριος ο Αμασιεύς 5ος αι. Συγγραφέας με σπουδές στα μαθηματικά και την αστρονομία.
6. Ιάκωβος 5ος αι. Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος
7. Πρόκλος ο Βυζάντιος 5ος-6ος αι. Μαθηματικός και φιλόσοφος
8. Αέτιος 5ος-6ος αι. Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος
9. Αμμώνιος 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος
10. Ερμίας ο Αλεξανδρεύς 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος και μαθηματικός
11. Ασκληπιόδωρος ο Αλεξανδρεύς 5ος-6ος αι. Ιατρός, μαθηματικός και νεοπλατωνικός φιλόσοφος
12. Δίδυμος 5ος-6ος αι. Γεωπόνος
13. Ιωάννης ο Λυδός 490-565. Ιστορικός, νομικός και αστρονόμος από την Φιλαδέλφεια.
14. Ιουλιανός ο αρχιτέκτονας 5ος-6ος αι. Μηχανικός και αρχιτέκτονας. Γνωστός από έναν μηχανισμό άντλησης νερού τον οποίον εφηύρε.
15. Μαρίνος ο Νεαπολίτης 5ος-6ος αι. Νεοπλατωνικός και μαθηματικός. Διάδοχος του Πρόκλου στην Ακαδημία.
16. Σιμπλίκιος 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος και μαθηματικός. Δίδαξε στην Ακαδημία μέχρι που έκλεισε και μετά το κλείσιμο της πήγε στην Περσία για 5 χρόνια, όπου δίδαξε. Επέστρεψε και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη.
17. Ασκληπιός ο Τραλλειανός 6ος αι. Νεοπλατωνικός και γεωμέτρης
18. Ανθέμιος ο Τραλλειανός 6ος αι. Αρχιτέκτονας (Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως) και συγγραφέας
19. Ηλιόδωρος ο Νεοπλατωνικός 6ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος
20. Ισίδωρος ο Μιλήσιος 6ος αι. Αρχιτέκτονας και μαθηματικός. Ολοκλήρωσε τον Ναό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως. Ίδρυσε στην Πόλη Σχολή Μηχανικών και υπήρξε δάσκαλος του τελευταίου διευθυντή της Ακαδημίας Αθηνών, Δαμάσκιου.
21. Ισίδωρος ο Μιλήσιος ο Νεώτερος 6ος αι. Αρχιτέκτονας και μηχανικός. Ανιψιός του προηγούμενου. Ανοικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν έπεσε λόγω σεισμού το 558.
22. Δαμάσκιος 6ος αι. Νεοπλατωνικός φιλόσοφος και μαθηματικός , από την Δαμασκό. Τελευταίος διευθυντής της Ακαδημίας.
23. Ευτόκιος 6ος αι. Μαθηματικός
24. Ήρων 6ος αι. Μαθηματικός
25. Ιεροκλής 6ος αι. Γεωγράφος
26. Ιωάννης ο Φιλόπονος 6ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος. Μεγάλη φιλοσοφική και πνευματική διάνοια της Ρωμανίας. Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στις φυσικές επιστήμες του μεσαίωνα αλλά και των νεότερων χρόνων.
27. Καισάριος 6ος αι. Γεωγράφος
28. Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης 6ος αι. Γεωγράφος και τοπογράφος
29. Λεόντιος 6ος αι. Μαθηματικός, φιλόσοφος και μηχανικός
30. Διονύσιος ο Μικρός 6ος αι. Αστρονόμος
31. Ολυμπιόδωρος 6ος αι. Νεοπλατωνικός και μαθηματικός
32. Πρόκλος ο Μητροπολίτης 6ος αι. Μαθηματικός και αστρονόμος
33. Ρητόριος ο Βυζαντινός 6ος αι. Αστρονόμος.
34. Στέφανος ο Βυζάντιος 6ος αι. Γεωγράφος
35. Σωτήριχος 6ος αι. Μαθηματικός και φιλόσοφος
36. Βάσσιος Κασσιανός 6ος-7ος αι. Συγγραφέας γεωπονικών και φυσιογνωστικών έργων. Το έργο του “Γεωπονικά” θεωρείται το καλύτερο της Ανατολικορωμαϊκής φυσιογνωσίας και αποτελείται από 26 βιβλία.
37. Αλέξανδρος ο Τραλλειανός 525-605. Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος. Είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο.
38. Τιμόθεος ο Γαζαίος 6ος-7ος αι. Ζωολόγος, γραμματικός
39. Γεώργιος ο Κύπριος 6ος-7ος αι. Γεωγράφος
40. Αριστοφάνης 6ος-7ος αι. Ζωολόγος
41. Πισίδης Γεώργιος 6ος-7ος αι. Αστρονόμος, ζωολόγος, βοτανολόγος. Πίστευε στην σφαιρικότητα της γης.
42. Καλλίνικος 7ος αι. Μηχανικός από την Ηλιούπολη της Συρίας, εφευρέτης του “υγρού πυρός”
43. Θεόδωρος ο Καντερβουρίας 602-690. Πρώτος αρχιεπίσκοπος Canterbury, από την Ταρσό της Κιλικίας. Σπούδασε μαθηματικά, φιλοσοφία και αστρονομία στην Κωνσταντινούπολη. Είναι ο πρώτος που ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία στην Αγγλία, φροντίζοντας να διδάσκονται εκεί η αριθμητική και η ελληνική γλώσσα. Θεωρείται ο ιδρυτής της αγγλοσαξονικής φιλολογίας και ο ιδρυτής των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου.
44. Θεόδωρος ο πρωτοσπαθάριος 610-642. Ιατρός και φαρμακολογος. Έγραψε έργο με συνταγές φαρμάκων
45. Παύλος ο Αιγινήτης 7ος αι. Ιατρός, φαρμακολόγος, ζωολόγος, φυτολόγος από την Αίγινα
46. Στέφανος ο Αλεξανδρεύς 7ος αι. Αστρονόμος, μαθηματικός και φαρμακολογος
47. Σιμόκαττος Θεοφύλακτος 7ος αι. Γεωπόνος
48. Θεόφιλος ο Εδεσσηνός 695-785. Αστρονόμος και λόγιος. Μετέφρασε τον Όμηρο στα αραβικά
49. Αρέθας 9ος αι. Μαθητής του Λέοντος του Μαθηματικού
50. Θεοδήγιος 9ος αι. Καθηγητής αστρονομίας και μαθηματικών στη Σχολή της Μαγναύρας αλλά και λόγιος.
51. Θεόδωρος ο Γεωμέτρης 9ος αι. Καθηγητής γεωμετρίας στη Σχολή της Μαγναύρας
52. Λέων ο Μαθηματικός 9ος αι. Γεννήθηκε στην Θεσσαλία , σπούδασε στην Άνδρο και στην Πόλη. Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς, είναι ο πρώτος που εισήγαγε τα γράμματα στην θεωρητική αριθμητική και άλγεβρα. Γεωμέτρης, μηχανικός, αστρονόμος και φιλόσοφος. Πρύτανης της Σχολής της Μαγναύρας, δίδαξε σ’ αυτή τετρακτύ (Γεωμετρία, αστρονομία, αριθμητική και μουσική). Κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο που αναφέρεται στην Ιστορία ο οποίος τοποθετήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας. Διέσωσε πολλά αρχαία κείμενα.
53. Φώτιος ο Α’. Θεολόγος, νομικός, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, αστρονόμος, μαθηματικός, διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
54. Κωνσταντίνος ο Σικελός 9ος-10ος αι. μαθηματικός.
55. Γρηγόριος 10ος αι. Καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας. Επινόησε έναν βελτιωμένο τύπο αστρολάβου τον οποίον ονόμασε “κόσμημα μαθηματικόν”. Θεωρείται ο πρόδρομος των αστρονομικών παραδοχών του 14ου-15ου αι.
56. Ήρων ο Βυζαντινός 10ος αι. Μαθηματικός, αρχιτέκτονας και μηχανικός. Αναφέρεται ως ο επινοητής του “επιμονιδίου φαρμάκου” το οποίο προκαλούσε τόνωση του οργανισμού και καταπράυνση του αισθήματος της πείνας.
57. Νικηφόρος Πατρίκιος 10ος αι. Καθηγητής γεωμετρίας στο πανεπιστήμιο Μαγναύρας
58. Ελευθέριος Ζεβεληνός 11ος αι. Αστρονόμος
59. Ιωάννης ο Ιταλός 11ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός
60. Συμεών Σήθης 11ος αι. Αστρονόμος, βοτανολόγος και ιατρός
61. Μιχαήλ Ψελλός 1018 – 1096. Φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος, φυσικός, νομικός και φιλόλογος. Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως. Σπούδασε στην Αθήνα και στην Πόλη.
62. Μάρκος ο Έλλην 11ος αι. Λόγιος και αστρονόμος
63. Μιχαήλ ο Εφέσιος 11ος αι. Καθηγητής του πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως
64. Ιερόφιλος ο Σοφιστής 12ος αι. Διαιτολόγος, φαρμακολόγος
65. Νεόφυτος ο Μοναχός 12ος αι. Εισηγητής των “ινδικών αριθμών” στη Ρωμανία
66. Πρόδρομος ο Μοναχός 12ος αι. Μαθηματικός, αστρονόμος αλλά και μονάχος ερημίτης. Δάσκαλος του Νικηφόρου Βλεμμύδη
67. Μιχαήλ ο Ιταλικός 12ος αι. Ασχολήθηκε με την αστρονομία.
68. Νικηφόρος Βλεμμύδης 1197-1272. Μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, ιατρός, θεολόγος. Η μεγαλύτερη πνευματική μορφή του 13ου αιώνα σπούδασε στην Νίκαια 4 χρόνια κλασσικές σπουδές και ιατρική στην Σμύρνη. Παρακολούθησε μαθήματα αριθμητικής, γεωμετρίας, αστρονομίας και οπτικής στη Σκάμανδρο της Τρωάδας. Έγραψε πολλά βιβλία φυσικής και μαθηματικών.
69. Γεώργιος Ακροπολίτης 1220 – 1282. Πολιτικός, μαθηματικός, αστρονόμος. Ίδρυσε στην Πόλη βιβλιογραφικό εργαστήριο για να αντιγράφονται και να διασώζονται κείμενα και έργα προγενέστερων
70. Νικόλαος Μυρεψός 1222 – 1255. Ιατρός, βοτανολόγος. Συγγραφέας του έργου “Δυνάμερον” που περιλαμβάνει 2656 ιατρικές συνταγές. Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε μέχρι και τον 15ο αιώνα το επίσημο φαρμακευτικό κώδικα της Δύσης και το επίσημο σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Παρισιού
71. Μανουήλ Ολόβολος 1240 – 1290. Αστρονόμος και μαθηματικός
72. Γεώργιος Παχυμέρης 1242 – 1310. Φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και ιστορικός. Ασχολήθηκε με τον Διόφαντο. Θεωρείται από τους πρώτους ανατολικορωμαίους που ασχολήθηκαν με τα γραμμικά συστήματα. Έγραψε την τετράβιβλο (quadrivium)
73. Μά(ξ)χιμος Πλανούδης 1255 – 1310. Μαθηματικός, αστρονόμος, βιβλιογράφος και φιλόλογος
74. Μανουήλ Βρυέννιος 14ος αι. Αστρονόμος, μαθηματικός, θεωρητικός μουσικός
75. Θεόδωρος Μετοχίτης 1260 – 1332. Πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης του 15ου αιώνα. Μεγάλη επιστημονική μορφή της Ανατολικής Ρώμης. Αστρονόμος, μαθηματικός, φιλόσοφος και ιστορικός
76. Μανουήλ Φίλης 1275 – 1345. Βοτανολόγος, ζωολόγος
77. Βαρλαάμ ο Καλαβρός 1290 – 1348. Φιλόσοφος, αστρονόμος, μαθηματικός. Δάσκαλος του Πετράρχη και του Βοκκακίου. Γράφει ο Βοκκάκιος σε ένα γράμμα του για τον Βαρλαάμ ”..,δεν υπήρχε ανάμεσα στους Έλληνες άλλος άνθρωπος με τόση αληθή σοφία και τόσες αμέτρητες γνώσεις” θεωρείται ένας από τους πρόδρομους της αναγέννησης. Ο Στήβεν Ράνσιμαν (“η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση” σελ.82) τον θεωρεί ως έναν από τους ιδρυτές της σύγχρονης άλγεβρας. Ίδρυσε σχολή στην Θεσσαλονίκη στην οποία διδάσκονταν η φιλοσοφία, η αστρονομία και τα μαθηματικά.
78. Νικηφόρος Γρηγοράς, από την Ηράκλεια του Πόντου 1295 – 1359. Μεγάλος διανοητής της εποχής των Παλαιολόγων. Αστρονόμος, μαθηματικός και πλατωνικός φιλόσοφος. Μελέτησε επισταμένως το ζήτημα του ημερολόγιου και τον καθορισμό της εορτής του Πάσχα. Εξακρίβωσε το σφάλμα κατά τον υπολογισμό της πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία και βάσει αυτού κατάρτισε σχέδιο διόρθωσης του Πασχαλίου. Το σχέδιο του υπέβαλλε προς συζήτηση σε ομάδα σοφών, την “Λογικήν Πανήγυριν” και στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ το 1324. Το σχέδιο εγκρίθηκε, αλλά για να μην γίνει σύγχυση μεταξύ των αμαθών και προκαλέσει διχασμό στην εκκλησία δεν προέβη στην διόρθωση. Έτσι η αλλαγή του ημερολογίου δεν έγινε το 1324, αλλα το 1578 από τον Πάπα Γρηγόριο τον 13ο και την Δύση.
79. Γρηγόριος Χιονιάδης 13ος-14ος αι. Αστρονόμος και ιατρός στην Τραπεζούντα. Καθηγητής αστρονομίας στην Ακαδημία θετικών επιστημών Τραπεζούντας.
80. Κωνσταντίνος Λυκίτης 13ος – 14ος αι. Αστρονόμος. Δίδαξε στην Ακαδημία Τραπεζούντας. Ασχολήθηκε με την μελέτη και της οπτικής
81. Ιωάννης Πεδιάσιμος 13ος-14ος αι. Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως. Έγραψε έργα μαθηματικών
82. Ιωάννης Αβράμιος 14ος αι. Αστρονόμος, ιατρός
83. Ελευθέριος ο Ηλείος 14ος αι. Αστρονόμος
84. Θεόδωρος Μελιτηνιώτης 1310 – 1389. Ο μεγαλύτερος ίσως αστρονόμος της Ρωμανίας μετά τον Γρηγορά.
85. Ισαακ Αργυρός 1310 – 1372. Μαθηματικός, αστρονόμος.
86. Δημήτριος Κυδώνης 1324 – 1398. Πολιτικός, θεολόγος και μαθηματικός. Μεταλαμπάδευσε στην Δύση πολύτιμες μαθηματικές γνώσεις
87. Νικόλαος Ραβδάς 14ος αι. Μαθηματικός από την Σμύρνη
88. Μανουήλ Μοσχόπουλος 14ος αι. Λόγιος και μαθηματικός
89. Μιχαήλ Βαλσαμών 14ος αι. Ιερωμένος, φιλόσοφος και μαθηματικός
90. Γεώργιος Γεωμέτρης 14ος αι. Μαθηματικός
91. Δημήτριος ο Πεπαγωμένος 14ος αι. Ζωολόγος, πτηνολόγος, φαρμακολόγος και ιατρός
92. Ιωάννης Κατραρής 14ος αι. Έζησε στην Θεσσαλονίκη. Κωμωδιογράφος και αστρονόμος
93. Νικόλαος Καβάσιλας 14ος αι. Μαθηματικός, αστρονόμος και θεολόγος. Σε επιστολή του έδωσε μια ερμηνεία στα αίτια του σχηματισμού του ουράνιου τόξου. Εκτέλεσε πειράματα πάνω στην διάθλαση του φωτός και στην πορεία των ακτίνων μέσα σε μια διάφανη σφαίρα με νερό. Στις εργασίες του Καβάσιλα στηρίχτηκαν οι δυτικοί για να εξηγήσουν το ουράνιο τόξο
94. Ανδρέας Λιβαδηνός 14ος αι. Αστρονόμος, γεωγράφος
95. Μανουήλ ο Τραπεζούντιος 14ος αι. Κληρικός, μαθηματικός και αστρονόμος. Δίδαξε μαθηματικά στην Ακαδημία θετικών επιστημών Τραπεζούντας. Θεωρείται από πολλούς ότι ίδρυσε αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα. Επί εποχής του αναπτύχθηκε στην Ακαδημία η τριγωνομετρία
96. Νεόφυτος Προδρομηνός 14ος αι. Βοτανολόγος
97. Γεώργιος Χρυσοκόκκης 14ος αι. Αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος. Δίδαξε αστρονομία στην Ακαδημία Τραπεζούντας
98. Μανουήλ Χρυσολωράς 14ος-15ος αι. Αστρονόμος, φιλόσοφος
99. Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων) 1355 – 1452. Φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός
100. Ιωάννης Χορτασμένος 1370 – 1437. Αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος
101. Γεώργιος Αμιρούτσης 15ος αι. Μαθηματικός και αστρονόμος. Μέγας Λογοθέτης του Δαβίδ Κομνηνού
NovoScriptorium: Πρέπει να τονιστούν από εμάς δύο πράγματα σε αυτό το σημείο. Πρώτον, ότι η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρξε η συνέχεια του Ελληνιστικού Πολιτισμού, με όσα εκείνος περιελάμβανε, πλην της Θρησκείας, η οποία πλέον ήταν Χριστιανική. Δεύτερον, η διάσπαση στην ομαλή εξέλιξη εκείνου του πολιτισμού (καθώς επίσης και μια, λογικώς, αναμενόμενη πρόοδος – αντί για απλή αναπαραγωγή) δεν επήλθε ένεκα κάποιων αυτοκρατορικών ‘θεοκρατικών’ διαταγμάτων ή για διάφορους απίθανους λόγους που φαντάζεται ο καθένας, αλλά εξαιτίας της Πανώλης που ξεκίνησε να σκορπάει τον όλεθρο τον καιρό του Αυτοκράτορος Ιουστινιανού (και διήρκησε, με διαλείμματα, περί τα 250 έτη. Το πρώτο της δε κύμα υπήρξε το λίαν θανατηφόρο). Το 1/3 του πληθυσμού της Αυτοκρατορίας αφανίστηκε. Τα αστικά κέντρα όπως η Κωνσταντινούπολη, η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια, όπου υπήρχαν οι μεγάλες σχολές και οι μεγάλοι διανοητές και καλλιτέχνες, αποδεκατίστηκαν. Από αυτή τη συμφορά διεσώθησαν ελάχιστοι από τους τότε Δασκάλους και Μαθητές. Ας συνυπολογίσουμε τις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις που έχει πάντα μια τέτοια καταστροφή. Επίσης, τις τεράστιες επιπτώσεις στον αριθμό των στρατιωτών-υπερασπιστών της Αυτοκρατορίας. Και έτσι στην Ρωμανία επήλθε η λεγόμενη Σκοτεινή Περίοδος.
Περίπου 2 αιώνες η Αυτοκρατορία μάζευε τα συντρίμμια που άφησε η Πανώλη αλλά και οι εισβολές νεοφανών βαρβαρικών ορδών (όπως οι Σλάβοι). Το Ελληνιστικό Πνεύμα ανέκαμψε μεν κάποια στιγμή, δίχως όμως να αποκτήσει ποτέ ξανά την παλαιά του ορμή και αίγλη. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μόνον τομείς όπως η Θεολογία και η Ιατρική εξελίχτηκαν, όπως εννοούμε σήμερα την εξέλιξη μιας Επιστήμης. Η εξέλιξη της Ιστορίας πιθανότατα θα ήταν πολύ διαφορετική αν δεν είχε υπάρξει η μεγάλη κατάρα της Πανώλης, τα ονόματα δε που αναφέραμε σε αυτό το άρθρο θα αποτελούσαν απλώς μια σταγόνα στον Ωκεανό των αμέτρητων ονομάτων διανοητών μιας υπερχιλιετούς Αυτοκρατορίας με -φευ- αδιάσπαστη πολιτισμική συνέχεια.
Novo Scriptorium 
Leave a comment